Vitruvius, Antik Roma'nın en ünlü mimarlarından ve mimarlık teorisyenlerinden biridir. Tam adı Marcus Vitruvius Pollio olan bu önemli figür, M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış ve mimarlık tarihinde derin izler bırakmıştır. Vitruvius'un en önemli eseri, "De Architectura" (Mimarlık Üzerine) adlı on kitaptan oluşan kapsamlı çalışmasıdır. Bu eser, günümüze ulaşan en eski mimarlık kitabı olması bakımından büyük önem taşır ve Rönesans döneminden itibaren Batı mimarlık düşüncesini derinden etkilemiştir.
Vitruvius'un "De Architectura" eseri, mimarlığın temel ilkelerini, yapı malzemelerini, farklı yapı tiplerini, şehir planlamasını ve çeşitli mühendislik konularını ele alır. Bu kitapta Vitruvius, (bkz:iyi mimarlığın üç temel prensibi)ni ortaya koyar: "firmitas" (sağlamlık), "utilitas" (kullanışlılık) ve "venustas" (güzellik). Bu üç prensip, mimarlık tarihinde "Vitruvian Triad" olarak bilinir ve günümüzde hala mimari tasarımın temel taşları olarak kabul edilir.
Vitruvius'un en ünlü kavramlarından biri, "Vitruvius Adamı" olarak bilinen insan vücudu oranları üzerine olan çalışmasıdır. Vitruvius, insan vücudunun mükemmel oranlarını tanımlar ve bu oranların mimari tasarımda kullanılması gerektiğini savunur. Bu fikir, daha sonra Leonardo da Vinci tarafından ünlü çiziminde görselleştirilmiştir. İtalyan Rönesans mimarı Leon Battista Alberti, Vitruvius'un bu fikrini şöyle yorumlamıştır: "Beauty is that reasoned harmony of all the parts within a body, so that nothing may be added, taken away, or altered, but for the worse." (Türkçesi: "Güzellik, bir bütün içindeki tüm parçaların akılcı uyumudur, öyle ki hiçbir şey eklenemez, çıkarılamaz veya değiştirilemez, ancak kötüye gider.")
Vitruvius'un mimarlık anlayışı, doğa ile uyum içinde olmayı ve doğanın prensiplerini takip etmeyi önemser. O, binaların doğal çevre koşullarına uygun olarak tasarlanması gerektiğini savunur. Bu yaklaşım, günümüzün sürdürülebilir mimarlık anlayışının erken bir öncüsü olarak görülebilir.
"De Architectura"da Vitruvius, bir mimarın sahip olması gereken bilgi ve becerileri de detaylı olarak ele alır. Ona göre, iyi bir mimar sadece yapı tasarımı konusunda değil, aynı zamanda tarih, felsefe, müzik, tıp ve astronomi gibi çeşitli alanlarda da bilgi sahibi olmalıdır. Bu görüş, mimarın çok yönlü bir entelektüel olması gerektiği fikrini ortaya koyar ve Rönesans dönemi "evrensel insan" idealinin temellerini atar.
Vitruvius'un fikirleri, (bkz:Rönesans dönemi)nde yeniden keşfedilmiş ve büyük ilgi görmüştür. Özellikle Andrea Palladio gibi Rönesans mimarları, Vitruvius'un prensiplerini kendi eserlerinde uygulamışlardır. Fransız mimar Le Corbusier, 20. yüzyılda Vitruvius'un insan oranları fikrini modern mimarlığa uyarlamış ve "Modulor" adını verdiği bir ölçü sistemi geliştirmiştir.
Vitruvius'un mirası, sadece mimarlık alanıyla sınırlı kalmamıştır. Onun fikirleri, sanat, tasarım ve mühendislik gibi birçok alanı etkilemiştir. Örneğin, İngiliz mimar Sir Christopher Wren şöyle der: "Architecture aims at Eternity." (Türkçesi: "Mimarlık sonsuzluğu hedefler.") Bu düşünce, Vitruvius'un mimarlığın kalıcılığı ve evrenselliği üzerine olan fikirlerini yansıtır.
