Bir yapı veya mekanın estetik ve işlevsel düzenlemesini ifade eder. bu, çeşitli elemanların (formlar, boşluklar, malzemeler, renkler, dokular) bir araya getirilerek anlamlı ve uyumlu bir bütün oluşturmasını içerir.
Kompozisyonun amacı, hem görsel hem de (bkz:işlevsel) açıdan dengeli ve çekici bir yapı ortaya koymaktır. i̇şte bu bağlamda kompozisyon kavramını açıklamak için bazı temel ilkeler ve örnekler:
1. (bkz:denge) (balance)
denge, bir yapının görsel olarak stabil ve dengeli hissettirmesini sağlar. simetrik denge, yapının iki tarafının birbirine aynen benzemesiyle elde edilir. (bkz:asimetri)k denge ise farklı elemanların dengeli bir şekilde düzenlenmesiyle sağlanır.
örnek:
(bkz:simetri)k denge: paris'teki (bkz:notre dame katedrali), iki yanındaki kulelerin simetrik yapısıyla bu denge türünü sergiler.
asimetrik denge: frank lloyd wright’ın fallingwater evi, farklı büyüklükteki terasların ve kütlelerin uyumlu bir şekilde düzenlenmesiyle asimetrik dengeyi gösterir.
2. (bkz:ritim) (rhythm)
ritim, bir yapıda tekrarlanan elemanlar aracılığıyla hareket hissi yaratır. bu elemanlar sütunlar, pencereler, yapısal elemanlar veya dekoratif unsurlar olabilir.
örnek:
ritim: (bkz:colosseum)’un dış cephesindeki tekrarlanan kemer yapıları, yapıda ritim hissi yaratır.
3. (bkz:vurgu) (emphasis)
vurgu, bir yapının belirli bir bölümünün diğer elemanlardan daha fazla dikkat çekmesini sağlar. bu, renk, doku, ölçek veya ışık gibi çeşitli yollarla sağlanabilir.
örnek:
vurgu: sydney opera evi’nin çatı kabukları, yapının en dikkat çekici ve vurgu yapan elemanlarıdır.
4. oran ve ölçek (proportion and scale)
oran, bir yapının çeşitli elemanlarının birbirine göre boyutlarını ifade ederken, ölçek, bu elemanların insan ölçeğine göre boyutlarını belirtir. bu, yapının hem estetik hem de işlevsel açıdan uyumlu olmasını sağlar.
örnek:
oran ve ölçek: le corbusier’nin villa savoye’si, insan ölçeği ve işlevselliğe göre tasarlanmış ideal oranlarla bilinir.
5. (bkz:kontrast) (contrast)
kontrast, farklı elemanlar arasındaki farkı vurgulayarak görsel ilgi yaratır. bu, renk, doku, malzeme veya form gibi çeşitli yollarla sağlanabilir.
örnek:
kontrast: guggenheim müzesi bilbao, frank gehry’nin metalik ve kıvrımlı yüzeyleri ile çevresindeki klasik yapılar arasında güçlü bir kontrast oluşturur.
6. (bkz:birlik ve bütünlük) (unity and harmony)
birlik ve bütünlük, bir yapının tüm elemanlarının uyumlu bir şekilde bir araya gelmesini ifade eder. bu, yapının bir bütün olarak algılanmasını sağlar.
örnek:
birlik ve bütünlük: barcelona’daki sagrada familia, antoni gaudi’nin farklı tarz ve teknikleri bir araya getirerek oluşturduğu bütünsel bir yapıdır.
mimarlıkta kompozisyon, hem görsel hem de işlevsel açıdan dengeli, uyumlu ve çekici yapılar oluşturmanın temelidir. bu ilkeler, mimarların farklı elemanları bir araya getirerek (bkz:anlamlı) ve estetik yapılar tasarlamalarına yardımcı olur.
