divanu lügati’t-türk’te yer alan mimarlık ve şehircilik terimleri aşağıda paylaşılmıştır.
mimari ile ilgili terimler
alın: cephe, alın
bezek: nakış
buçgak: açı, bucak
buçgak: kutur, çap
bulunğ: köşe, zaviye, açı
çığ: bir türk arşını
çi: bir uzunluk ölçüsü
i̇rük: duvar ve benzeri şeylerdeki gedik
mançu: sanat sahibine verilen ücret
orun: mekân, yer
tanğ: eski zamanlardan kalmış olan yapı
tegre: çevre, daire
törtgül: dörtgen, dört köşeli
turk: bir cismin boyu, uzunluğu
turklamak: ölçmek
turplamak: örneğini yapmak, ölçümlemek
uzluk: sanat
üçgil: üçgen, üç köşeli
yıgaç: 1. ağaç. 2. fersah eski bir yer ölçüsü
yapı malzemesiyle ilgili terimler
ajmuk: ak şap
arumdhun: boya
balık: çamur
bodug: renk boya
çüvüt: boya
kum: kum
kerpiç: kerpiç, tuğla
kirşen: üstübeç (boyacılıkta kullanılan beyaz kurşun karbonatı), yüze sürülen düzgün
obu: üstübeç
oçaklık titik: ocak yapmaya uygun özel çamur ve benzeri olan her nesne
pışığ kerpiç: pişmiş kerpiç, tuğla, kiremit
sazınçı taşı: alçı taşı
sıgzığ: iki şeyi birleştiren kenet
sırıçga: sırça
taş: taş
temür: demir
titik: çamur
tuç: tunç
ürnğek: kireç
üşenğ taş: düz taş
yüşeng taş: düz taş
şehircilik ile ilgili terimler
ast: sokak
balık: şehir, kale
kend: şehir, kale; gelişmiş şehirler için "semizkend" ifadesi kullanılmakta hatta acemlerin bunu değiştirerek "samarkand" şeklini kullandıkları ifade edilmektedir. semiz sözcüğü türkçede mamur anlamına gelir.
ordu: hakanın oturduğu şehir
uluş: köy; şehir
konut ile ilgili terimler
arkuk: i̇ki duvar veya iki direk arasına çapraz olarak konulan ağaç
bagna: merdiven basamağı
beçküm: evin sofası
buzluk: buzluk, içerisine buz konularak yaz için saklanan yer
çumuşluk: aptesane, ayakyolu
ef: ev
egme: evin kemeri
eşik: eşik
eşiklik yıgaç: eşik yapmak için hazırlanan ağaç
ew: ev
ew okı: çatıya uzatılan direk
ewşük: evin merteği, direği
kapuğ: kapı
kapuğ sedhrek: parmaklıklı kapı
karşı: hakan sarayı, köşk
keregü: kışlık ev, çadır
kiritliğ kapu: kilitli kapı
kötü: dam
muyanlık: yollarda yolcuların su içmeleri için yapılan hayrat
oçak: ocak
örtmen: dam, satıh
serü: evlerde üzerine eşya konulan raf
sunı: evin kirişleri
şın: taht, sedir
tam: duvar, dam, kale
tam ulı: duvar temeli
tapçan: taht, sedir
tarıglığ: ambar
tarus: evin çatısı
taruslamak: çatı yapmak
tayak: dayangaç, dayak
tiregü: direk
tirek: direk
tör: evin en önemli yeri, sediri
töre: evin en önemli yeri, sediri
tünglük: evdeki pencere, ocak, baca gibi delikler
tünğşü: şamdan
tünlük: pencere
tüş (lük): yolculukta dinlenilecek yer
ul: temel
uyug: kemer
uyugluğ: kemerli
uyugluğ ew: kemerli ev
üv, öw: ev
yula: kandil
yüdrük: yüklük, üzerine eşya ve elbise konulan şey, dolap, masa vb
mimarlık fiilleri ile ilgili terimler
başa-: kertik yapmak, kertiklemek, ağaçlar birbirine dayalı olarak konmak
balıklan-: çamurlanmak, bir yerde kale yapılmak
beze-: nakışlamak
büg-: set çekilmek
çapıl-: i̇nce, iyi, yumuşak çamurla sıvamak
çaptur-: çamurla sıvatmak
esrile-: nakışlamak, süslemek
kaşla-: kaş, germeç yapmak
kazı-: kazma, eşmek, kazımak, deşmek
ökme toprak: yığma toprak
suwal-: çamur vb. sıvanmak
tiremek: direk veya dayak dikmek
törpi-: yontmak, törpülemek
türtmek: sıvamak
ükeklemek: burç yapmak
yülelmek: direk dikilmek
